Rusya devletinin 2023 yılındaki pazar bilgileri ile ilgili detaylı bir yazı kalem alınmıştır. Daha detaylı bilgi için lütfen ÅŸirketimizle irtibata geçiniz.

A)GENEL EKONOMÄ°K GÖRÜNÜM

17 milyon km2’yi aÅŸan toprak büyüklüÄŸüyle dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip ülkesi olan Rusya Federasyonu (Rusya), 11 farklı zaman dilimine bölünmüÅŸtür. Asya’nın kuzeyinde, Pasifik Okyanusu ve Avrupa arasında Kuzey Buz Denizine kadar uzanan ve 14 ülkeyle sınır komÅŸusu olan Rusya, 147 milyona dayanan bir nüfusa sahiptir. Ä°ki parlamentolu bir baÅŸkanlık sistemi ile yönetilen Rusya, federe cumhuriyetler ve ÅŸehirlerden oluÅŸmaktadır. Ülkeyi Devlet BaÅŸkanı yönetmekte, BaÅŸbakan baÅŸkanlığındaki hükümet de yürütme yetkisine sahip bulunmaktadır. Yasama yetkisi ise, Duma (Federal Meclisin alt kanadı) ve Federasyon Kurulu (Federal Meclisin üst kanadı)’ndan oluÅŸan Federal Meclis’e aittir.

Rus ekonomisi 2,2 trilyon dolarlık gayrisafi yurt içi hasılasıyla, sıralamada dünyanın en büyük ilk 10 ekonomisinden birisi olmaya adaydır. Yüksek düzeydeki cari fazla ve döviz rezervleri ile nispeten düÅŸük dış borç oranı ülke ekonomisinin güçlü alanlarını teÅŸkil etmektedir. Ekonomik büyüme açısından COVID-19 salgınının menfi ekonomik etkileri sonucu 2020 yılında gerileme %2,7 ile beklentilerin altında gerçekleÅŸirken, 2021 yılında %4,7’lik rekor bir büyüme performansı kaydedilmiÅŸtir. Ancak, son dönemde vuku bulan jeopolitik geliÅŸmeler sonucu getirilen geniÅŸ kapsamlı yaptırımlar nedeniyle 2022 yılında ülke ekonomisi %2,1 seviyesinde daralmıştır.

DiÄŸer taraftan, 2020 yılı AÄŸustos ayında %6,4 seviyesine kadar yükselen iÅŸsizlik oranı, yılsonu itibarıyla %5,9’a gerilemiÅŸ, 2021 sonunda ise %4,3 seviyesinde gerçekleÅŸmiÅŸ, 2022 yılı sonu itibarıyla ise %3,9 olmuÅŸtur. 2020 yılında hanehalkı reel harcanabilir gelir düzeyinde

%2’lik bir düÅŸüÅŸ meydana gelmiÅŸtir. 2021 yılında ise %3 gibi rekor bir artış gerçekleÅŸen hanehalkı reel harcanabilir gelir düzeyinde 2022 yılında %1,4 oranında bir gerileme görülmektedir.

Rusya Merkez Bankasının 28 Åžubat 2022 tarihinde gerçekleÅŸtirilen yönetim kurulu toplantısında; gösterge faizi oranı, son jeopolitik geliÅŸmeler ve alınan yaptırım kararları çerçevesinde 1.050 baz puanlık bir artışla yıllık %20 seviyesine çıkartılmıştır. 2022 yılı Nisan

ayı itibarıyla %17,8 gibi rekor bir seviyeye tırmanan tüketici enflasyonunda beklentilerin azalış eÄŸilimini iÅŸaret etmeye baÅŸlamasını ve rublenin dolar ile avro karşısında aşırı deÄŸer kazanmasını müteakip, kademeli olarak faiz indirimine gidilmiÅŸ ve en son Eylül ayında yapılan 50 baz puanlık indirimle, gösterge faiz oranı %7,5’e çekilmiÅŸtir.

B)MAL TÄ°CARETÄ°

Rusya, zengin doÄŸal gaz, petrol ve maden kaynaklarının yanı sıra geniÅŸ tarım ve ormanlık alanlarıyla en önemli hammadde tedarikçisi ülkeler arasında yer almaktadır. Petrol ve ürünleri, doÄŸal gaz, taÅŸkömürü, tahıl, yaÄŸlı tohum ve bitkisel yaÄŸlar ile demir-çelik ürünleri baÅŸlıca ihraç kalemlerini oluÅŸturmaktadır. 2020 yılında yaklaşık 337,1 milyar dolarlık ihracatıyla dünyada 16’ncı sırada bulunan Rusya, emtia fiyatlarındaki artış eÄŸilimi sonucu 2021 yılında ihracatını 492,3 milyar dolara yükseltmiÅŸ, dünyanın en büyük 13’üncü ihracatçısı olmuÅŸtur. Federal Gümrük Servisi tarafından açıklanan verilere göre ülkenin ihracatı 2022 yılında 591,5 milyar dolar olmuÅŸtur. Ülkenin emtia ve enerji ürünleri dışı ihracatı (166,5 milyar dolar) ise toplam döviz girdisinin yaklaşık %28’ini oluÅŸturmaktadır.

Rusya’nın 259,1 milyar dolarlık ithalatında ise makine aksam ve parçaları, elektrik ve elektronik ürünler, ilaç, cep telefonu, kara taşıtları ve aksamları, makinalar, hava taşıtları ve gıda ürünleri ön plana çıkmaktadır. (Rosstat, 2023).

Rusya ve Türkiye arasında 2000 yılında 4,5 milyar dolar olan ticaret hacmi, artan petrol fiyatlarının da etkisiyle 2008 yılında rekor seviye olan 37,8 milyar dolara yükselmiÅŸ, 2022 yılında ise 68,1 milyar dolar seviyesinde gerçekleÅŸmiÅŸtir. 2013 yılında Rusya’ya yönelik yaklaşık 7 milyar dolara ulaÅŸan ihracatımız (4’üncü sıra); 2021 yılında 5,8 milyar dolar, 2022 yılında ise %61,8’lik bir artışla 9,3 milyar dolar seviyesinde tezahür etmiÅŸtir (8’inci sıra). Anılan dönemde Rusya’nın toplam ihracatımız içerisindeki payı ise %3,7 olmuÅŸtur.

2021 yılı itibarıyla Rusya, toplam ithalatımızda %10,7’lik payla (28,9 milyar dolar) ikinci sırada yer almıştır. 2022 yılında ise Rusya’dan ithalatımız 58,8 milyar dolar ve %16,2’lik pay ile ilk sıraya yükselmiÅŸtir.

2022 yılında ihracatımızın %3,8’i Rus ruble cinsinden ve %2,9’u Türk lirası cinsinden yapılmış, aynı dönemde Rus rublesi cinsinden yapılan ithalatın oranı %0,2 iken, Türk lirası cinsinden yapılan ithalatın oranı %0,9 olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir.

C)HÄ°ZMET TÄ°CARETÄ° VE YATIRIMLAR

2022 yılında Rusya’nın hizmet sektörü dış ticaret hacmi %9,4 oranında bir azalışla 120 milyar dolar olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Sektörde dış ticaret açığı ise %10 civarında artarak 22 milyar doları aÅŸmış bulunmaktadır (Rusya Merkez Bankası, 2023).

Ülkeler bazında ikili hizmet ticaretine iliÅŸkin en güncel veriler olan 2021 yılı gerçekleÅŸmeleri incelendiÄŸinde ise; Rusya’nın Kazakistan (0,8 milyar dolar), Özbekistan (0,8 milyar dolar), ABD (0,7 milyar dolar) Hindistan (0,6 milyar dolar) ve Ä°sviçre (0,5 milyar dolar) gibi ülkelerle olan ticaretinde fazla verdiÄŸi görülmektedir. Rusya’nın ikili hizmet ticaretinde en fazla açık verdiÄŸi ülke ise 4,7 milyar dolarla Ä°rlanda’dır. 2019 yılında Rusya’nın sektörde en fazla dış ticaret açığı (6,4 milyar dolar) verdiÄŸi ticaret ortağı olan ülkemiz, Ä°rlanda’nın ardından 3,4 milyar dolarla, Rusya’nın 2021 yılında en fazla hizmet dış ticareti açığı verdiÄŸi ikinci ülke olmuÅŸtur.

C.1)Müteahhitlik Hizmetleri

Rusya’da müteahhitlik (gayrimenkul dahil), istihdam edilen yaklaşık 6,2 milyon kiÅŸiyle sosyo-ekonomik önemi haiz bir sektördür. Özellikle 2014 krizi öncesinde baÅŸlatılan projelerle birlikte %7,6’ya kadar yükselen sektörün toplam istihdamdaki payı, 2022 yılında %6,7 seviyesinde gerçekleÅŸmiÅŸtir. Gayrimenkul hizmetleri de dikkate alındığında, müteahhitlik hizmetlerinin, Rusya’nın en büyük istihdam potansiyeli taşıyan sektörleri arasında yer aldığı görülmektedir.

2022 yılında gayrisafi yurt içi hasılası 2,2 trilyon dolara yaklaÅŸan Rusya’da, inÅŸaat sektörü, 2022 yılında milli gelirden %4,7’lik bir pay elde etmiÅŸtir. Sektör, gayrimenkul hizmetleriyle birlikte çeyrek trilyon doları aÅŸan ekonomik büyüklükle Rusya’da madencilik ve imalat sanayi ile birlikte en önemli iktisadi faaliyet olarak yerini almıştır. Bu kapsamda, gerek istihdam gerekse diÄŸer ekonomi politikalarında sektöre yönelik uygulamalar ayrı bir hassasiyetle ele alınmakta ve hitap ettiÄŸi sosyo-ekonomik yönüyle birlikte sosyal politikalar açısından da önceliklendirilmektedir.

Müteahhitlik hizmetleri alanında Rusya ülkemizin bir numaralı pazarı konumunda bulunmaktadır. Bugüne kadar Türk müteahhitlik sektörünün yurt dışında üstlendiÄŸi 473 milyar doları aÅŸan proje portföyünün yaklaşık beÅŸte biri Rusya merkezli projelere ait bulunmaktadır.

Buna göre, 2021 yılında Rusya’da firmalarımız tarafından üstlenilen projelerin bedeli yaklaşık 11 milyar dolar seviyesinde iken, 2022 yılında bu tutar 2,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleÅŸmiÅŸtir.

C.2)Turizm

2019 yılının Türkiye ve Rusya’da kültür ve turizm yılı olarak ilan edilmesi, karşılıklı etkileÅŸimin artırılması bakımından önemli bir kilometre taşı olarak deÄŸerlendirilmektedir. Nitekim, 2019 yılında ülkemizi ziyaret eden Rus turist sayısı %17,9’luk bir artışla 7 milyona

ulaÅŸmış, bu kapsamda elde edilen döviz geliri 3,5 milyar doları aÅŸmış ve böylelikle Rus vatandaÅŸları Türkiye’yi ziyaret eden yabancı ülke vatandaÅŸları arasında ilk sıradaki yerini korumuÅŸtur. Ancak; 2020 yılında COVID-19 pandemisi ve bu kapsamda getirilen seyahat kısıtlamaları nedeniyle ülkemizi ziyaret eden Rus turist sayısı 2,1 milyona gerilemiÅŸtir. Ancak 2021 yılında seyahat kısıtlamalarının kalkmasıyla beraber gözle görülür bir toparlanma yaÅŸanmış ve ülkemizi ziyaret eden Rus turist sayısı 2020 yılına kıyasla %124 oranında artarak 4,7 milyon olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. 2022 yılında ise 5,2 milyon Rus turist ülkemizi ziyaret etmiÅŸ, vatandaÅŸları Türkiye’yi en fazla ziyaret eden ikinci ülke Rusya olmuÅŸtur.

C.3)SaÄŸlık Turizmi

60 yaÅŸ üzeri erkek ve 55 yaÅŸ üzeri kadın sayısının toplam nüfus içindeki payının % 21,6 seviyesinde olduÄŸu Rusya, tedavi amacıyla ülkemize en fazla hasta gönderen ülkeler arasında yer almaktadır. Özellikle son yıllarda, Rus hastaların tedavi amacıyla yurt dışına daha fazla yöneldikleri gözlemlenmiÅŸ; 2021 yılına kadar Ä°srail, Almanya, Ä°sviçre, Avusturya, Ä°talya ve Güney Kore Rus hastaların tedavi amacıyla en çok tercih ettikleri ülkeler arasında ön planda yer almıştır. Rus hastaların en fazla çocuk saÄŸlığı ve hastalıkları, kadın hastalıkları ve doÄŸum, ortopedi ile travmatoloji branÅŸlarını tercih ettiÄŸi görülmektedir.

Türkiye’yi, tedaviye yönelik hizmetlerden yararlanmak üzere tercih eden Rus vatandaÅŸlarının genel olarak; daha çok orta ve üst düzey gelir grubunda olanlardan müteÅŸekkil olduÄŸu, bu gruptaki insanların tercihlerinde belirleyici olan hususun ise, ileri derecede uzmanlık gerektiren müdahale ve ileri teknolojiye duyulan ihtiyaç olduÄŸu düÅŸünülmektedir. Ülkemizin ılıman bir iklime sahip olması ve Rusların en çok tercih ettiÄŸi turizm destinasyonlarından biri olması sebebiyle, Rus hastaların ülkemizin termal saÄŸlık turizmi kuruluÅŸları ile alternatif tıp ve yaÅŸlanma karşıtı tedaviler öneren saÄŸlık merkezlerine daha fazla yönlendirilmeleri önem arz etmektedir. Ayrıca, Rusya’nın kalp hastalıklarına baÄŸlı ölümlerin dünyada en yüksek olduÄŸu ülkeler arasında yer aldığı da göz önünde bulundurulduÄŸunda, ülkemizin bu alanlardaki tedavi altyapısı ve imkânları dikkate alınarak, kardiyoloji alanındaki hizmetlere odaklanılmasında da fayda olduÄŸu deÄŸerlendirilmektedir.

C.4)Yatırımlar

Rusya’da toptan ve perakende ticaret, tekstil-konfeksiyon, bankacılık ve finans, turizm, gıda-gıda iÅŸleme, beyaz eÅŸya-makine, enerji, cam sanayi ile müteahhitlik ve gayrimenkul faaliyetleri alanlarında güçlü Türk yatırımları mevcuttur. Ayrıca; danışmanlık-hukuk, lojistik, otomotiv ve oto yan sanayi ile mobilya alanlarında da son dönemde Türk yatırımların artış kaydettiÄŸi gözlemlenmektedir. Özellikle otomotiv ve oto yan sanayi, kozmetik, ilaç sanayi, makine, iÅŸlenmiÅŸ gıda ve kimyasal ürünler alanlarında büyük potansiyel görülmektedir.

Ticaret Bakanlığımızın verilerine göre; 2022 yılı sonu itibarıyla Rusya’da bulunan Türk yatırımlarının sermaye pozisyonu 1,1 milyar dolara yaklaÅŸmıştır. Türkiye’de yerleÅŸik gerçek ve tüzel kiÅŸilerin yurt dışında gerçekleÅŸtirdikleri toplam yatırımlar içerisinde Rusya’daki yatırımların payı %2,5 olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Ayrıca, firmalarımızın üçüncü ülkeler üzerinden Rusya’ya gerçekleÅŸtirmiÅŸ olduÄŸu yatırımlar da dikkate alındığında, Rusya’da gerçekleÅŸtirilen Türk yatırımlarının toplam sermaye pozisyonu tutarının 2 milyar doları aÅŸtığı tahmin edilmektedir.

Federal, bölgesel ve yerel olmak üzere üç farklı kategoride vergi sistemi olan Rusya’da; genelde yabancı yatırımcıları çekmek için bölgesel yönetimler ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenmiÅŸ olan bölgesel vergilerin bir bölümünde indirim uygulayabilmektedir. Rusya’daki özel ekonomik bölgeler ise ülkeye yatırım çekmek için kullanılan en etkili enstrümanlardan birisi olup, hâlihazırda Rusya’da dört farklı kategoride olmak üzere toplam 43 adet özel ekonomik bölge (ÖEB) bulunmaktadır. Bunlardan 24’ü sanayi ve imalat bölgesi, 7’si teknoloji ve

inovasyon bölgesi, 10’u turizm ve rekreasyon bölgesi, 2’i ise lojistik bölgesidir. Rusya’da kurulu ÖEB’lerde 42 ülkeden 140’ı yabancı yatırımcı olmak üzere toplam 967 firma tarafından 19 milyar dolardan fazla yatırım taahhüdünde bulunulmuÅŸtur. Halihazırda 8,5 milyar dolarlık yatırımın da tamamlandığı ÖEB’lerde, 48 bin kiÅŸiye iÅŸ imkanı saÄŸlanmış bulunmaktadır.

D)LOJÄ°STÄ°K VE GÜMRÜK Ä°ÅžLEMLERÄ°

D.1)Lojistik

Türkiye ile Rusya arasındaki kapsamlı ticari ve ekonomik iliÅŸkiler, Türk menÅŸeli mal ve hizmetlerin Rus pazarına ulaşımını ikili iliÅŸkiler açısından en önemli konulardan birisi haline getirmiÅŸ, bu çerçevede iki ülke arasındaki lojistik hizmetlerinin önemini artırmıştır. Ancak; ikili ticaretin yapısı, Rusya ile ülkemiz arasında karayolu taşımacılığı konusunda bir asimetri oluÅŸturmaktadır. 2022 yılında, Türkiye’den Rusya’ya ihraç edilen ürünlerin %39,4’ü karayolu,

%55,1’i denizyolu ve %3,6’sı havayolu ile taşınmıştır. Rusya’dan ithal edilen ürünlerin taşınmasında ise %58,8 oranında denizyolu, %38 oranında boru hattı kullanılmıştır. Anılan ülkeden ithalatımızda karayolu ve havayolu taşımacılığının payları ise sırasıyla %2 ve %1,1’dir. Demiryolu taşımacılığı ise ithalatımızda ve ihracatımızda ise %0,08 gibi düÅŸük bir seviyede seyretmiÅŸtir.

DiÄŸer taraftan, karayolu taşımacılığı kapsamında, Rusya’ya yapılan taşımalarımızda en önemli güzergah olan Ukrayna üzeri taşımaların, 2022 yılında ortaya çıkan jeopolitik geliÅŸmeler nedeniyle yapılamaz hale gelmesi nedeniyle karayolu taşımacılığımız, alternatif güzergahlar olan Rusya-Gürcistan ve Rusya-Azerbaycan güzergahlarına kaymıştır. Ancak söz konusu güzergahların fiziki olarak uluslararası karayolu taşımacılığı için yetersiz olması, özellikle Gürcistan-Rusya arasında bulunan Verniy Lars Sınır Kapısının yaÅŸanan olumsuz hava koÅŸulları ve doÄŸal afetlerle sık sık kapalı kalması Rusya ile karayolu taşımacılığında aksamalara yol açmaktadır.

D.2)Limanlar

Rusya toplamda 62 limana sahiptir. Arkhangelsk limanı genel kargo; Murmansk limanı konteyner, toplu yükleme, petrol, soÄŸutuculu konteyner kargo; Baltık kıyılarında yer alan St. Petersburg limanı genel kargo, konteyner, feribot ve yolcu taşıması; Ust-Luga limanı genel kargo, petrol, konteyner alanlarında faaliyet gösteren en önemli Kuzey limanlarıdır. Karadeniz’de yer alan Novorossisk limanı petrol, genel kargo, toplu yükleme; Tuapse limanı petrol; doÄŸuda yer alan Vladivostok limanı genel kargo, petrol; Nakhodka limanı ise genel kargo, konteyner, toplu yükleme alanlarında faaliyet gösteren en önemli diÄŸer limanlardır. Ülkenin Karadeniz’de 10 civarında limanı mevcuttur. Yük kapasitesi bakımından Rusya’nın Karadeniz’deki limanlarından Novorossisk, Port Kavkaz, Temruk ve Tuapse limanları öne çıkmakla birlikte, 2023 yılı Mayıs ayı itibarıyla Azak Denizi’nin yabancı bandıralı gemilerin seyr-ü seferine kapalı olması sebebiyle deniz yolu taşımacılığında Novorossisk ve Tuapse limanları yoÄŸun olarak kullanılmaktadır.

Öte yandan, Rusya’nın 2030 Stratejik Planı kapsamında, ülke genelinde yer alan bütün limanların altyapı ve üstyapı tesislerinin yenilenmesi, modern standartlara ulaÅŸtırılarak, dış ticaretin daha aktif ve hızlı hale getirilmesi hedefi uyarınca, özellikle ülkemiz müteahhitlik firmaları açısından bahse konu modernizasyon sürecinde önemli fırsatların oluÅŸacağı öngörülmektedir.

D.3)Gümrük Ä°ÅŸlemleri

Avrasya Gümrük BirliÄŸine ihraç edilen mallara iliÅŸkin olarak gümrük vergisi ve sair mali yükümlülüklerin ödenmesi gerekmektedir. Rusya sınır gümrük idaresinde; ithalatçı, distribütör, nakliye firması veya gümrük müÅŸaviri tarafından gümrük ödemeleri yapılmalı ve gerekli belgeler eksiksiz olarak ibraz edilmelidir. Gümrük beyannamesine ilaveten, Rus gümrüklerinde

gerekli olan diÄŸer belgeler; eÅŸya kıymetini tevsik edici belgeler (Satıcı tarafından onaylanmış fiyat listesi, fatura, ihracat beyannamesi örneÄŸi), taşıma belgeleri, gerekli uygunluk sertifikaları, menÅŸe belgesi, varsa lisans ve izinler ve sigorta poliçesi (CIP, CIF taşıma ÅŸekli ise) ÅŸeklinde sıralanabilir.

D.3.1)Gümrük Vergileri

Rusya’da tarife cetvelinde yer alan eÅŸyaların yaklaşık %85’inin gümrük vergileri ‘ad valorem’ (gümrük kıymetinin belirli bir oranı) olarak belirlenmiÅŸtir. Geri kalan eÅŸya grubunda ise ‘ad valorem’ ve ‘spesifik’ (birim miktar üzerinden sabit tutarlı) vergilerden yüksek olanının esas alınması ÅŸeklinde kombine yöntem kullanılmaktadır. Rusya’nın DTÖ’ye 22 AÄŸustos 2012 tarihindeki üyeliÄŸini müteakip ortalama gümrük tarife oranı %7,8 olarak uygulanmaya baÅŸlanmıştır (BaÄŸlı ortalama tarife oranı ise %8,6’dır). Rusya’nın ağırlıklı ortalama yöntemiyle hesaplanan gümrük vergisi oranı ise 2021 yılında %4,2 seviyesinde tezahür etmiÅŸtir. Ayrıca nihai ürünlerde %15, muhtelif tarım ürünlerinde (et ürünleri ve içecekler) ise fasıl bazında ortalama

%20’leri aÅŸan yüksek gümrük vergileri de uygulanmaktadır.

Rus gümrüklerinde en çok dikkat edilen husus, gümrük kıymetinin doÄŸruluÄŸunun tespitidir. Özellikle baÄŸlı ÅŸirkete yapılan taşımaların risk teÅŸkil ettiÄŸi deÄŸerlendirilebilmektedir. Anılan risk grubuna yönelik vergi denetimlerinde ise ‘transfer fiyatlandırması’ en çok dikkat edilen hususlar arasında yer almaktadır.

D.3.2)Referans Fiyat Uygulaması

Rusya’da birçok mal grubunda gümrük kıymetinin tespiti açısından referans fiyat uygulaması yapılmaktadır. Rus Gümrük Ä°daresince fiyat açısından riskli olduÄŸu deÄŸerlendirilen muhtelif ürünlerde belirlenen asgari kıymetlerin altında kalan beyanlar kabul edilmemekte, malın giriÅŸine ancak asgari kıymet üzerinden vergi alınması kaydıyla izin verilmektedir. Bu uygulama, gümrük idaresi içinde ‘sirküler’ yoluyla yürütülmekte ve kamuya ilan edilmemektedir. Buna karşın, referans fiyat uygulaması bulunmayan mallar açısından ise beyan edilen fiyatların gerçeÄŸe uygunluÄŸunu tespitte her bir gümrük idaresi bağımsız hareket edebilmektedir. Referans fiyat uygulamalarına yönelik idari yargı yolu açık olsa da dava süreçleri uzun süre alabilmektedir.

D.3.3)GenelleÅŸtirilmiÅŸ Tercihler Sistemi (GSP)

FORM A menÅŸe belgesi ibraz edilmek kaydıyla üçüncü ülke menÅŸeli ürünlerin ithalatındaki gümrük vergilerinin %25’i oranında indirim yapılarak bazı ürünlerin ülkeye girmesine imkan saÄŸlayan GSP’den faydalanabilmek için, ithal ürünün menÅŸei olan ülkenin ithalatçı ülke tarafından geliÅŸmekte olan ülkeler statüsünde kabul edilmesi gerekmektedir.

Avrasya Ekonomik BirliÄŸi (AEB)’nin ana yürütme organı olan Avrasya Ekonomik Komisyonu Konseyinin 05/03/2021 tarihli toplantısında; geliÅŸmekte olan ülkeler listesinde bulunan 103 ülkeden aralarında Türkiye, Çin, Güney Kore, Arjantin ve Brezilya’nın da bulunduÄŸu 75 ülke GSP kapsamından çıkarılmış ve söz konusu uygulama deÄŸiÅŸikliÄŸi 12 Ekim 2021 tarihinde yürürlüÄŸe girmiÅŸtir.

Dolayısıyla Türk menÅŸeli bazı ürünlerin GSP kapsamında indirimli gümrük vergileri uygulanmak suretiyle ithal edilmesine yönelik uygulama ortadan kalkmıştır.

D.3.4)Katma DeÄŸer Vergisi (KDV) ve DiÄŸer Gümrük Yükümlülükleri

Rusya’da ürünlerin büyük bir kısmında uygulanan KDV oranı 2019 yılından itibaren

%20 olarak belirlenmiÅŸtir. Ancak, uluslararası taşımacılık hizmetleri, ihracat ve serbest bölgelere satışlar gibi bazı iÅŸlemler vergiden muaf tutulmaktadır. Ayrıca, baÅŸta muhtelif yaÅŸ meyve sebze ürünleri olmak üzere bazı gıda maddeleri, kitaplar, çocuk ürünleri, medikal ürünler ve ilaçlar

gibi muhtelif ürünlerde uygulanan KDV oranı %10 olarak belirlenmiÅŸtir. Rusya’da KDV ödemeleri, vergi dönemini takip eden ayın 25’inci gününe kadar yapılmaktadır (Birer ay arayla 3 eÅŸit taksitle de ödenebilmektedir).

Ä°thal edilen ürünün Rusya’ya giriÅŸinde ise gümrüklenmiÅŸ deÄŸer üzerinde KDV hesaplanmaktadır. Ayrıca, her bir gümrük beyanı için gümrük yetkililerince iÅŸlem ücreti alınmaktadır. Ä°laveten; alkollü içkiler, muhtelif tütün mamulleri, petrol ürünleri ve muhtelif kara taşıtlarının ithali esnasında özel tüketim vergisi de tahsil edilmektedir.

Rusya tarafından uygulanmakta olan gümrük ve katma deÄŸer vergisi oranlarına https://www.alta.ru/tnved/ ve https://www.alta.ru/taksa-online baÄŸlantı adreslerinden ulaÅŸabilmektedir.

D.3.5)Çifte Vergilendirmeyi Önleme AnlaÅŸmaları

Rusya’nın Türkiye de dahil olmak üzere toplam 82 adet ülke ile yürürlükte bulunan çifte vergilendirmeyi önleme anlaÅŸması bulunmaktadır.

E)GÜNCEL BÄ°LGÄ°LER

E.1)Ä°ÅŸ Ortamı

Rus mevzuatına göre ÅŸirketler, ancak yetkili devlet kuruluÅŸlarına kayıt iÅŸleminden sonra hükmi ÅŸahsiyet kazanmaktadır. Rusya’da tamamen yabancı sermayeli ÅŸirket kurmak da mümkündür. Bir limited ÅŸirketinin kuruluÅŸ süreci Moskova’da yaklaşık 11 iÅŸ günü almaktadır. ÖdenmiÅŸ sermaye miktarında ise alt sınır 10 bin rubledir. DiÄŸer taraftan; ÅŸirket tüzüÄŸünde görevler sınırlandırılmamışsa, Rusya’da genel müdür unvanını haiz yöneticiler geniÅŸ yetkilerle donatılmıştır. Bu hususların, Rusya’da firma kuran veya bu ülkeye ihracat yapan giriÅŸimcilerimizce evvelemirde dikkate alınması büyük önem arz etmektedir.

E.2)Perakende Sektörü

147 milyona yaklaÅŸan nüfus büyüklüÄŸüyle Rusya, baÅŸta gıda ürünlerinde olmak üzere oldukça önemli bir tüketim gücü taşımaktadır. 2022 yılında ülkenin toptan ve perakende sektöründe oluÅŸan satış hacmi %7,8’lik bir artışla yaklaşık 42,5 trilyon rubleye ulaÅŸmış, bunun yarıya yakın kısmı ise (21,1 trilyon ruble) gıda ürünlerinin (içecek ve tütün mamulleri dahil) satışından elde edilmiÅŸtir.

2022 yılında perakende sektörünün Rus milli hasılasından aldığı pay %3,6 seviyesindedir (Motorlu araç satışları hariç tutulmaktadır.). Sektörün 2022 yılsonu stok deÄŸeri 2,7 trilyon rubleye ulaÅŸmış ve stok yeterlilik süresi 35 gün olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Yine 2022 yılsonu itibarıyla e-ticaret marifetiyle gerçekleÅŸen toplam satışlar ise perakende satışların %11,7’sine tekabül etmiÅŸtir.

Söz konusu yüksek tüketim potansiyeli dikkate alındığında, Rusya’nın özellikle gıda, hazır giyim ve elektronik ürünlerde birçok tedarikçi ülkenin hedef pazarı konumundaki yerini halihazırda korumakta olduÄŸu deÄŸerlendirilmektedir.

Rus perakende sektöründe son yıllarda görülen önemli bir geliÅŸme de Hızlı Ödeme Sisteminin (QR kod) kullanımın giderek yaygınlaÅŸmasıdır. 2022 yılında 14 trilyon ruble deÄŸerinde 3 milyardan fazla iÅŸlem bu sistem aracılığıyla gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. 2022 yılının dördüncü çeyreÄŸi itibarıyla kullanıcı sayısı 65 milyona ulaÅŸmıştır.

Rusya’da 2022 yılı Åžubat ayındaki jeopolitik geliÅŸmeler ışığında faaliyetlerini durduran muhtelif yabancı markaların da etkisiyle AVM ziyaretçi trafiÄŸinde bir önceki yıla göre %1 oranında bir azalma yaÅŸanmıştır.

E.3)E-Ticaret

Covid-19 pandemisi, Rusya vatandaÅŸlarının önceliklerini önemli ölçüde deÄŸiÅŸtirmeye baÅŸlamış olup, çevrimiçi alışveriÅŸ artan bir ÅŸekilde tercih edilmeye baÅŸlamıştır. 2021 yılında, çevrimiçi ticaretin payı tüm Rus perakende satışlarının %9,2'sini oluÅŸturmuÅŸtur. 2022 yılında ise Rusya’da e-ticaret hacmi %37 oranında artarak 4,9 trilyon rubleye ($72,9 milyar) ulaÅŸmıştır.

Yaklaşık 75 milyon Rus vatandaşının e-ticaret platformları üzerinden alışveriÅŸ yaptığı; satışların %96’sının yurt içi e-ticaret sitelerinden gerçekleÅŸtirildiÄŸi; 2022 yılında söz konusu satışlarda dijital ve beyaz eÅŸya (%21,2), mobilya ve ev eÅŸyaları (%18), hazır giyim ve ayakkabı (%14,8) ile gıda ve yemek hizmetlerinin (%13,6) ön plana çıktığı anlaşılmaktadır.

Öte yandan, Rus vatandaÅŸlarının sınır ötesi e-ticaret sitelerinden gerçekleÅŸtirdiÄŸi alışveriÅŸlerin parasal deÄŸerinin 2022 yılında, %63 oranında düÅŸerek 177 milyar rubleye gerilediÄŸi (yaklaşık 2,6 milyar dolar); bahse konu satışlarda 2022 yılında en büyük payın dijital ve beyaz eÅŸyada (%43,2) olduÄŸu görülmektedir

Ülke genelindeki e-ticaret kapsamındaki satışlarda; Moskova (%19,6), Moskova Bölgesi (%10,8), St. Petersburg (%7,1) ve Krasnodar Bölgesi (%4,7) ön plana çıkmaktadır.

2020 yılı itibarıyla, sınır ötesi e-ticarette vergilendirmeyle ilgili bazı uygulamalar hayata geçirilmiÅŸtir. Bu çerçevede, e-ticarete konu olan ürünün koli bedeli deÄŸerinin 200 avroyu ya da 31 kiloyu aÅŸmaması gerekmektedir. Söz konusu bedelin veya miktarın aşıldığı durumlarda ise, koli deÄŸerinin %15’i oranında ve en az 2 avro/kg gümrük vergisi uygulanmaktadır. Öte yandan, ürün arzında yaÅŸanan düÅŸüÅŸlerin telafi edilebilmesini teminen, e-ticaret kapsamında bireysel bazda yapılacak ithalatta 31 Mart 2022 - 1 Ekim 2023 tarihleri arasında 1.000 avroluk bir vergi istisnası uygulanmaktadır.

E.4)Sertifikasyon

Avrasya Ekonomik TopluluÄŸu Komisyonunun 25 Aralık 2012 tarihli ve 293 sayılı Kararı uyarınca; Gümrük BirliÄŸinde uygulanacak olan Sertifika biçimleri Teknik Düzenlemeler çerçevesinde yasalaÅŸmış ve 15 Åžubat 2013’ten itibaren uygulanmaya baÅŸlanmıştır. AEB üyesi her ülke için ayrı ayrı belge alma zorunluluÄŸunu ortadan kaldıran ve zaman tasarruf saÄŸlayarak ülkeler arasındaki ticaretin hızlanmasına vesile olan mevcut Teknik Düzenleme sistematiÄŸinde “EAC Uygunluk Sertifikası” ve “EAC Uygunluk Beyanı” ÅŸeklinde 2 çeÅŸit sertifika tipi bulunmaktadır.

“EAC Uygunluk Sertifikası”, belirli sayıdaki ürün için, parti bazında ya da 1,2, 3, 4 ve 5 yıllık seri üretim bazında düzenlenebilmektedir. Sertifikasyon için numune testi ve üretim yapılan fabrikaya ziyaret gereklidir. “EAC Uygunluk Beyanı” ise, Gümrük BirliÄŸi veri tabanında kayıt edilmektedir. BaÅŸta makina ve ekipman güvenliÄŸi konusuna giren endüstriyel ürünler uygunluk beyanı kapsamında yer almaktadır. Belirli sayıdaki ürün için, parti bazında ya da 1, 2, 3, 4 ve 5 yıllık seri üretim bazında düzenlenebilen “EAC Uygunluk Beyanı” için numune testi, üretim yapılan fabrikaya ziyaret ve sertifikasyon süresince yıllık inceleme gerekli deÄŸildir.

EAC sistematiÄŸi kapsamına girmeyen ürünler için her ülkenin kendi kuruluÅŸlarından o ülkenin kalite belgesini almak gerekebilmektedir. Rusya’da GOST Sistemi gönüllülük esasıyla uygulanmaya devam etmektedir. Ayrıca; daha çok insan vücuduna direkt temas eden veya solunum yoluyla etkili olabilen ürünlerden parfüm ve kozmetikler, oyuncaklar, çocukların kullanabileceÄŸi tüm gereçler, mobilya, temizlik malzemeleri, muhtelif boya ve kimyasal ürünler, ev kimyasalları, mutfakta kullanılan bazı araç gereçler ile çocuk bezi ve benzeri ürünler için SGR (Hijyen) Sertifikası verilmektedir. Üretim, depolama ve nakliye iÅŸlemleri dahil olmak üzere ürünlerin insan saÄŸlığına uygunluÄŸunu kanıtlamak açısından AEB’de bu belgenin alınması zorunludur. DiÄŸer taraftan; yangına karşı güvenlik konusunda oldukça hassas olan Rusya'da bazı ürünlerin ithalatında yangına dayanıklılık, yanan ürünlerin çıkardıkları gazların zehirli olup olmadığı, yangının yayılma hızı, çıkardığı dumanın oranı gibi deÄŸerleri gösteren “Rusya

Yangın Sertifikası” gerekmektedir. Anılan sertifika; muhtelif inÅŸaat malzemeleri, yangın sinyal sistemleri ve bu sistemlerde kullanılan kablolar, yangını önleyen ya da geciktiren malzemeler, yangın dolapları, yangın söndürücüler, elektrik kabloları, doÄŸalgaz ya da gazla ilgili mekân içerisinde bulunabilecek kombi ve kazan gibi ürünler için düzenlenmektedir.

8 Mart 2022 tarih ve 46 F-3 sayılı Federal Kanun marifetiyle Rus pazarında dağıtıma girecek ürünlerin uyması gereken teknik ÅŸartların düzenlenmesi, yeni lisans verme, mevcut lisanların süre uzatımı konusunda Rus Hükümeti’nin mevcut düzenlemeler dışında iÅŸlem yapabilmesine müsaade edilmiÅŸtir. Bu doÄŸrultuda, 2023 yılı sonuna kadar lisanslama, akreditasyon, atestasyon belgesi iÅŸlemleri, devlet sicili kaydı ya da nitelik ölçücü mesleki sınavlara iliÅŸkin iÅŸlemlerde lisans ya da baÅŸka bir izne sahip olanların izin sürelerinin, süresi geçse de herhangi bir ek ücrete konu olmadan uzatılması ve diÄŸer esasların düzenlenmesinde Rus Hükümeti yetkilendirilmiÅŸtir. Böylelikle, Rus Hükümeti, bu izinlerin verilmesi süresinin, daha önce izin baÅŸvurusunda aranan belgelerin azaltılması, izinler için belirlenen zorunlu ÅŸartların kaldırılması, geçici olarak gerekli ÅŸartları saÄŸlamayan baÅŸvurular veya belge uzatımlarında belge ve saha uygunluk deÄŸerlendirmeleri ile yabancı hükümetlerin yetkili kuruluÅŸlarınca verilen izinlerin Rusya’da tanınması hakkında karar vermeye de yetkili kılınmıştır.

Bu yetkiler kapsamında Rus Hükümeti tarafından sertifika/geçerlilik belgesi süresinin bitimine 6 ay kalan belgelerin geçerlilik süresi bir yıl daha uzatılmıştır.

E.5)Etiketleme Uygulaması

Rusya’da 2024 yılına kadar kayıt dışılığın azaltılması ve tüketici refahı da gözetilerek eÅŸit rekabet koÅŸullarının tesisinin saÄŸlanması amacıyla dijital ekonomiye geçiÅŸin bir parçası olarak; tüm ithal ürünlerin, “QR” kodlarıyla etiketlenerek ülkeye giriÅŸinden nihai tüketiciye ulaşıncaya kadarki sürecinin izlenebilmesi amacıyla “BirleÅŸik Ürün Etiketleme ve Takip Sistemi” ihdas edilmiÅŸtir. Söz konusu ürünlerin transit ticareti ve geçici ithalatı ise kapsam dışında tutulmaktadır. Anılan sistem sayesinde, tüketicilerin bir mobil uygulama aracılığıyla, üreticinin adı, üretim yeri, üretim veya satış tarihi ile saati, son kullanma tarihi, ürün numarası, parti numarası gibi bilgilere eriÅŸimi mümkün hale gelmiÅŸ, bu yolla ürünün arz zincirine iliÅŸkin ÅŸeffaflık saÄŸlanarak sahteciliÄŸin önlenmesi amaçlanmıştır.

Anılan sistemin koordinatör kurumu, “Sanayi ve Ticaret Bakanlığı”; sistemin oluÅŸturulması, uygulanması ve iÅŸletilmesinden sorumlu kurum (kodların üretimi ve dağıtımı), “GeliÅŸtirme ve Teknoloji Perspektifleri Merkezi BaÅŸkanlığı” (CRPT); sistemin iÅŸleyiÅŸinin kontrolünden sorumlu kurum, “Dijital GeliÅŸim, HaberleÅŸme ve Kitlesel Ä°letiÅŸim Bakanlığı”; düzenleyici kurum ise “Maliye Bakanlığı” olarak belirlenmiÅŸtir.

Ülkemizin Rusya’ya ihracatında önemli yer tutan muhtelif ürünlerde etiketleme sistemi uygulanmaya baÅŸlanmış ya da sistemin uygulanmasına yönelik süreç devam etmektedir. Etiketleme sistemine iliÅŸkin ürün grupları bazında uygulama süreci aÅŸağıdaki ÅŸekildedir:

• Kürk manto: 12 AÄŸustos 2016 tarihinde kürk manto ürününde pilot uygulamaya baÅŸlanılmış, 1 Haziran 2019 tarihinden itibaren anılan ürün grubu etiketleme sistemine dahil olmuÅŸtur.
• Ayakkabı: 1 Haziran 2018 – 30 Haziran 2019 tarihleri arasında ayakkabı ürünlerinin etiketlenmesine yönelik deneme sürecini müteakip 1 Temmuz 2019 tarihinde anılan ürün grubu etiketleme sistemine dahil olmuÅŸtur.
• Tütün: 15 Ocak 2018 – 28 Åžubat 2019 tarihleri arasında tütün ürünlerinin etiketlenmesine yönelik deneme sürecini müteakip 1 Mart 2019 tarihinde anılan ürün grubu etiketleme sistemine dahil olmuÅŸtur. 1 Temmuz 2019’dan itibaren ise her bir sigara paketinin etiketlenmesi uygulaması baÅŸlamıştır. Ayrıca, 11 Ocak 2021 tarihinden itibaren, nikotin içeren ürünlerin 28 Åžubat 2022 tarihine kadar etiketlenmesi iÅŸlemleri yürütülmüÅŸtür.
• Ä°laç: 1 Temmuz 2019 tarihinden itibaren etiketleme sistemine kaydın zorunlu hale geldiÄŸi ilaç ürünlerinde kademeli olarak çeÅŸitli ilaç ürünlerinin etiketlenmesi zorunlu hale gelmiÅŸ en son olarak

1 Temmuz 2020 tarihinden itibaren tıbbi kullanıma konu tüm ilaçların etiketlenmesi zorunlu kılınmıştır.

• Tekstil ve hazır giyim: Hafif Sanayi ürünü olarak tanımlanan muhtelif tekstil ve hazır giyim ürünlerinde 1 Ocak 2021 tarihi itibarıyla getirilen etiketleme zorunluluÄŸu 1 Mayıs 2021 tarihinde geriye kalan tüm ürünler için de getirilmesiyle tüm ürün gruplarında etiketleme zorunlu hale getirilmiÅŸtir.
• Süt ürünleri: Süt ve Süt ürünlerinde gönüllü etiketleme 20 Ocak 2021 tarihinde baÅŸlamış, 1 Haziran 2021 tarihinde dondurma ve peynir için 1 Eylül 2021 tarihinde ise raf ömrü 40 günden daha fazla olan ürünler için etiketleme zorunlu hale getirilmiÅŸtir. Raf ömrü 40 günün altında olan ürünler için etiketleme 1 Aralık 2022 tarihi itibarıyla zorunlu hale getirilmiÅŸtir. Etiketlemeden istisna tutulan çiftçiler ise 1 Aralık 2023 tarihinden itibaren sisteme dahil edileceklerdir.
• Parfümeri Ürünleri 31 Ekim 2020 tarihinden itibaren etiketleme sistemine kayıt zorunlu hale gelirken, parfümeri ürünleri için 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren etiketleme uygulaması baÅŸlamıştır. DiÄŸer taraftan ithal edilen parfümeri ürünleri setlerinin etiketlenmesi 1 Ekim 2022 tarihinden itibaren zorunlu hale gelmiÅŸtir.
• FotoÄŸraf makinası ve flaÅŸ: 29 Eylül 2020 tarihinden itibaren fotoÄŸraf makineleri ve flaÅŸlara etiketleme sistemine kayıt zorunluluÄŸu getirilmiÅŸ olup, 1 Ekim 2022 tarihinden itibaren ithal edilen fotoÄŸraf makinesi malzemelerine de etiketleme zorunlu hale gelmiÅŸtir.
• Lastik: Etiketsiz ürünün üretim ve ithalatına 1 Kasım 2020 tarihinden itibaren, etiketsiz ürünün satış ve dolaşımına ise 15 Aralık 2020 tarihinden itibaren yasak getirilen lastik ürünlerinde satışla ilgili tüm bilgilerin Dürüst Ä°ÅŸaret (Çestnıy Zınak) sistemine girilmesi 1 Mart 2021 tarihinden itibaren zorunlu hale getirilmiÅŸtir. DiÄŸer taraftan 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren bu iÅŸlemlerin elektronik dokümantasyon sistemi üzerinden yapılması zorunlu hale gelmiÅŸtir.
• ÅžiÅŸe su: 1 Nisan 2020 – 1 Haziran 2021 tarihleri arasında deneme süreci yürütülmüÅŸ, maden suları 1 Aralık 2021 tarihinde, içme suları ise 1 Mart 2022 tarihinde etiketleme sistemine dahil olmuÅŸtur. Otel, restoran ve kafeler ile eÄŸitim kurumları ve anaokullarında servis edilen ÅŸiÅŸelenmiÅŸ içme suyu için etiketlemenin 1 Mart 2023 tarihinden itibaren zorunlu hale getirilmiÅŸtir.
• Bira ve düÅŸük alkollü içecekler: 1 Nisan 2021-28 Åžubat 2023 tarihleri arasında deneme süreci tamamlanmış, 1 Nisan 2023 tarihinde zorunlu kayıt iÅŸlemi baÅŸlatılmıştır. Cam ve polimer ürünlerde ÅŸiÅŸelenmiÅŸ biraların 1 Ekim 2023 tarihinde etiketlenmeye baÅŸlanması, tüm ÅŸiÅŸe tipleri içinse etiketlemenin 15 Ocak 2024 tarihinden itibaren zorunlu hale getirilmesi planlanmaktadır.1 Temmuz 2024 tarihinden itibaren tüm bira türlerinin geri çekilmesine imkan veren kayıt sisteminin devreye alınmasıyla projenin tamamlanması öngörülmektedir.

AÅŸağıdaki ürün gruplarında ise deneme süreci devam etmekte ya da tamamlanmış olup zorunlu uygulamaya geçiÅŸ süreci devam etmektedir.

• Tıbbi cihazlar: 15 Åžubat 2022 tarihinde deneme süreci baÅŸlamış olup projenin 31 AÄŸustos 2023’e kadar sürmesi planlanmaktadır.
• Bisiklet: 16 Eylül 2019 – 31 Mayıs 2020 tarihleri arasında yürütülen pilot proje tamamlanmıştır. 1 Eylül 2024 tarihinden itibaren etiketleme zorunlu hale getirilecektir.
• Tekerlekli sandalye: 1 Eylül 2019 – 1 Haziran 2021 tarihleri arasında yürütülen pilot proje tamamlanmıştır. Etiketlemenin zorunlu hale getirileceÄŸi tarih henüz ilan edilmemiÅŸtir.
• Deriye Temas Eden Dezenfektanlar: 1 AÄŸustos 2021 tarihinde pilot proje baÅŸlamış olup 28 Åžubat 2023’de tamamlanmıştır. Etiketlemenin zorunlu hale getirileceÄŸi tarih henüz ilan edilmemiÅŸtir.
• Biyolojik olarak aktif gıda takviyeleri: 1 Mayıs 2021 tarihinde pilot proje baÅŸlamış olup 28 Åžubat 2023’de tamamlanmıştır. Etiketlemenin zorunlu hale getirileceÄŸi tarih henüz ilan edilmemiÅŸtir.

Zorunlu etiketleme uygulamasına tabi ürünlerin etiketlenmeden satışa sunulması durumunda ürün cinsi ve ihlali gerçekleÅŸtirenin gerçek ya da tüzel kiÅŸi olmasına baÄŸlı olarak para cezası, müsadere, hapis cezası gibi müeyyideler uygulanmaktadır.

Ürünlerin zorunlu tanımlamasını içeren etiketleme iÅŸleminin, eÅŸyanın gümrüklenmesi öncesinde tercihen üretim tesislerinde veya Rusya’da, gümrükleme iÅŸleminden önce depolarda tamamlanması gerekmektedir. Etiketlemede sorumluluk ithalatçıya ait olup, etiket veya barkod bilgilerinin üreticilere ithalatçılar tarafından ulaÅŸtırılması gerekmektedir. DiÄŸer taraftan, Rus yetkililerce; sektörün uyum süreci, stok durumu ve Rus yetkili kurumlarının sisteme dahil olma süreçlerinde görülen sıkıntılar sebebiyle ürün bazında ilave geçiÅŸ sürecinin resmi olarak uygulanabileceÄŸi belirtilse de; etiketleme uygulamasına son tarih beklenmeden ivedilikle geçilmesinin, özellikle sevkiyat bazında yaÅŸanacak sorunların çözümü ve iÅŸ sürecine iliÅŸkin elde edilecek tecrübe açısından öncelik arz ettiÄŸi deÄŸerlendirilmektedir.

E.6)Ä°thal Ä°kameci Politikalar

Rusya’da 2014-2016 yılları arasında ciddi ÅŸekilde hissedilen ekonomik kriz, ülkede bir takım sistemsel deÄŸiÅŸiklikleri de beraberinde getirmiÅŸtir. Bu kapsamda, hâlihazırda doÄŸal kaynaklara bağımlılık sebebiyle ülkede “ithal ikameci sanayileÅŸme” eÄŸilimi öncelik kazanmıştır.

Rusya’da yerel üretimin acilen artırılması gereken temel alanlar olarak; muhtelif sanayi ürünleri ile tarım makineleri gösterilse de, ülkenin son dönemde agresif bir politika ve ithal ikameci bir anlayış izlediÄŸi izlenimi veren bir diÄŸer alan da tarım sektörü olmuÅŸtur. Nitekim, batılı ülkeler tarafından Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlara cevaben Rusya tarafından 2014 yılının AÄŸustos ayından itibaren aralarında yaÅŸ meyve ürünlerinin de olduÄŸu muhtelif tarım ürünlerinde (et, balık, tuz, muhtelif iÅŸlenmiÅŸ ürünler) ithalat yasağı getirilmiÅŸtir. Ayrıca, gerek tarım gerekse ilgili diÄŸer sektörlerde uluslararası rekabetçiliÄŸin artırılmasına yönelik destek paketleri ve ulusal projeler ihdas edilmiÅŸtir. Ä°lgili kamu programlarında ithal ikameciliÄŸin tesisine yönelik düzenlemelere yer verilmek suretiyle söz konusu uygulamalar resmi bir devlet politikası özelliÄŸi kazanmıştır. Rus ekonomisinde ithal ikameci politikaların COVID-19 pandemisi ve son jeopolitik geliÅŸmeler sonrası süreçte daha da revaçta olacağı beklenilmektedir.

E.7)Paralel Ä°thalat

Rusya’da uluslararası veya ulusal bir marka altında ülkeye ithalatı gerçekleÅŸtirilecek ürünlerin Rusya içerisinde satış-pazarlama ve/veya dağıtım hakkını haiz yetkili bir firma bulunması durumunda gümrük iÅŸlemleri aÅŸamasında Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından söz konusu yetkili firmanın icazetinin alınmasını müteakip ürün ithalatına izin verilmekteydi.

2022 yılının Åžubat ayı itibarıyla vuku bulan son jeopolitik geliÅŸmeler doÄŸrultusunda muhtelif firmaların Rusya içerisinde faaliyetlerine son vermesi ve yurt dışından anılan ülkeye mal tedarikini durdurması üzerine muhtelif ürünlerde ithalat gerçekleÅŸmelerinde %60'ı aÅŸan düÅŸüÅŸler yaÅŸanmıştır. Bu itibarla, üçüncü ülkelerde uluslararası veya ulusal bir marka altında serbest dolaşımda bulunan muhtelif ürünlerin satış-pazarlama ve/veya dağıtım konusunda Rusya'da yetkili firmanın onayı alınmadan ithalat iÅŸlemlerinin gerçekleÅŸtirilmesine yönelik bir dizi düzenlemeye gidilmiÅŸtir. Resmi imalatçısı tarafından üretimi gerçekleÅŸtirilen ve üçüncü ülkelerde resmi kanallarla serbest dolaşıma sokulmuÅŸ bulunan ancak Rusya'ya yönelik tedarikine yine üçüncü ülkedeki imalatçısı veya satış hakkı sahibi tarafından izin verilmeyen ürünlerin gerçekleÅŸtirilen ithalat iÅŸlemleri “Paralel Ä°thalat” uygulaması olarak tanımlanmıştır. Bu kapsamda; Rusya'ya ürün tedarikini durduran veya ülke içi imalat faaliyetlerine son veren dost olmayan ülke firmalarının ilgili markaları veya ürünler “Paralel Ä°thalat” uygulaması doÄŸrultusunda bir liste halinde yayımlanmıştır. Ayrıca, “Paralel Ä°thalat” uygulaması kapsamında yurt dışından ürün getiren firmaların herhangi bir hukuksal sorumluluk altına girmemesini teminen 213 sayılı Federal Kanun marifetiyle de gerekli düzenleme yapılmıştır.

BaÅŸta otomotiv sektörüne yönelik ürünler ile elektrikli ve elektronik ürünler, makinalar, optik/lensler, gemi ve kozmetik ürünleri olmak üzere, kimyasal ürünlerden, eczacılık ve tekstil/hazır giyim ürünlerine kadar toplam 56 fasıldan muhtelif ürünler “Paralel Ä°thalat” uygulaması kapsamında yer almaktadır. Rusya içerisinde faaliyetlerine son veren veya üretimi

durduran firmaların el deÄŸiÅŸtirmesi durumunda veya ihtiyaca binaen anılan listede muhtelif deÄŸiÅŸikliklere de gidilebilmektedir. Anılan uygulama kapsamında 2022 yılında 2,4 milyon ton olan ve piyasa deÄŸeri 20 milyar doları aÅŸan ürünün ithalatının gerçekleÅŸtirildiÄŸi açıklanmıştır.

F)RUSYA PAZARINA YÖNELÄ°K GENEL DEÄžERLENDÄ°RMELER

• Rusya’da yerleÅŸik firmaların öz sermayeleri ticari hayatın olaÄŸan akışından farklı olarak genellikle oldukça düÅŸük seviyelerde belirlenebilmektedir. Bu nedenle, ihracatta güvenilir ödeme ÅŸekillerinin tercih edilmesinde fayda bulunmaktadır. Ayrıca, Rus gümrüklerinde zaman zaman farklı, beklenmedik ve karmaşık uygulamalarla karşılaşılabilmektedir. Bu nedenle, Rusya’ya yapılan ihracatta FOB teslimi yapılmasının daha uygun olacağı deÄŸerlendirilmektedir.
• Rusya’da, ÅŸirket kurma aÅŸamasında Ticaret ve Sanayi Odalarına üye olma zorunluluÄŸu bulunmamaktadır. Aynı ÅŸekilde bölge ya da ÅŸehirlere göre ihracatçı birlikleri de mevcut deÄŸildir. Dolayısıyla, Rusya’da gerek üretici gerekse ithalatçı veri tabanlarına saÄŸlıklı bir ÅŸekilde ulaşılması oldukça zordur. Ayrıca, Rusya’da firmalar sık aralıklarla el deÄŸiÅŸtirebilmekte, kurumsal yapıdaki firmalar ise yine kurumsal e-posta adreslerine iletilen çok sayıda mesajı güvenlik duvarı uygulamalarıyla engelleyebilmektedir. Sonuç itibarıyla; Rusya’da ilk aÅŸamada e-posta marifetiyle uygulamaya geçirilen bir pazara giriÅŸ stratejisinin müspet bir ÅŸekilde sonuçlanmasının nispeten daha düÅŸük bir olasılık olduÄŸu deÄŸerlendirilmektedir. Bu itibarla, ithalatçı firmalar nezdinde yürütülecek çalışmalarda anılan hususların dikkate alınmasında fayda görülmektedir.
• Rus ticaret hayatında, Rusya’da yerleÅŸerek ülkede maÄŸaza, ofis veya üretim tesisi açan firmaların daha fazla baÅŸarılı oldukları müÅŸahede edilmektedir. Zira; Rus perakende zincirleri ya da ithalatçıları, ihracatçının ofisinin Rusya’da olması durumunda, özellikle ulaşılabilirlik ve olası sorunların çözümü noktasında bu ÅŸirketleri daha fazla tercih edebilmektedir. Rusya’da ÅŸirket açma imkanı olmayan firmalarımızın ise, Rus pazarını bilen ve Rusça’ya hakim yetkili temsilci/danışman ya da distribütör kullanımını esas alan bir pazara giriÅŸ stratejisi benimsemesi ve istihdam politikalarını buna göre düzenleyerek Rus coÄŸrafyasını ve Rusça bilen personel istihdam etmesi önem arz etmektedir. Ayrıca, firmalarımızın; baÅŸta internet sayfaları olmak üzere, Rus pazarına özel Rusça çalışmalar yapmaları, tanıtım materyalleri ile ürün broÅŸürlerini Rusça hazırlamaları elzem görülmektedir.
• Rusya’da ticareti geliÅŸtirici en geçerli faaliyet fuar katılımıdır. Rus firmaların ülkelerinde gerçekleÅŸen fuarlara büyük bir ilgi duyması ve burada iÅŸ baÄŸlantıları yapması, ülkemiz firmaları açısından büyük fırsatlar yaratmaktadır. Dolayısıyla, Rus pazarını hedefleyen firmalarımızın fuarlara aktif olarak katılmalarının, gerek Rus pazarına iliÅŸkin güncel durumun yerinde incelenmesi, gerekse müÅŸteri bulunması noktasında önem arz ettiÄŸi düÅŸünülmektedir. Rusya’da düzenlenen fuarlar ile Ticaret Bakanlığımızca saÄŸlanan fuar desteklerine iliÅŸkin bilgiler https://www.ticaret.gov.tr/ihracat/fuarlar adresinde yer almaktadır. Ayrıca, Rusya’da düzenlenen tüm fuarlara iliÅŸkin bilgilere https://